Determination of True Will in the Interpretation of Contracts

• Author: Nurcihan DALCI ÖZDOGAN
• Pages: 33-52

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:8 Sayı:1 Yıl 2017 33

SÖZLEŞMENİN YORUMUNDA GERÇEK İRADENİN TESPİTİ

DETERMINATION OF TRUE WILL IN THE INTERPRETATION OF

CONTRACTS

Nurcihan Dalcı ÖZDOĞAN



ÖZET

Sözleşme hukukunun önemli alanlarından birini oluşturan sözleşme yorumunun

amacı, tarafların gerçek iradesinin tespitidir. Bu tespitin nasıl yapılacağının ele alındığı

çalışma konumuzda temelde iki soruya cevap aranmaya çalışılacaktır. Bunlardan ilki,

gerçek irade ile iç irade mi kastedilmektedir? İkincisi ise, sözleşme yorumunda birbiri

karşısında yer alan ve aralarında ön celik – sonralık ilişkisi bulunan iki yorum türü

(subjektif-objektif) söz konusu mudur? Bu sorular bağlamında kanaatimizce, sözleşme

tarafları birbirlerini fiilen doğru olarak anlamışlarsa, sözleşme zaten tarafların gerçek

iradesi üzerinden kurulmuştur ve ayrıca sözleşmenin yorumuna da ihtiyaç yoktur. Ama

taraflar birbirlerini fiilen doğru anlamamışlarsa, yani birbirlerinin gerçek iradesini

bilmiyorsa, bu duru mda da makul ve d ürüst üçüncü kişinin bakış açısı ile güven teorisine

göre yorum yapılacaktır. Ancak iki durumda güven teorisi uygulanmayacaktır. Bu nlardan

ilki, muhatabın beyan sahibinin gerçek iradesini bildiği du rumdur. Daha doğru bir

anlatımla, muhatap beyan sahibinin gerçek iradesini bilmesine rağmen, objektif yorum

kendi çıkarına uygun düştüğü için, buna dayandığı durumdur. Bu noktada beyan sahibi

karşı tarafın yani muhatabın, kendisinin gerçek iradesini bildiğini ispat etmesi gerecektir.

Zira sözleş me taraflarının gerçek yani fiili iradesi ispat edilebilirse, zaten yoruma gerek

kalmayacak, sözleşme gerçek iradelere göre kurulmuş olacaktır. İkinci durumda ise,

muhatap beyan sahibinin gerçek iradesini bilmemekle birlikte, somut durumun bütün

şartları göz önüne alındığında, gerekli özeni gösterseydi beyan sahibinin gerçek iradesini

bilecek veya bilebilecek idiyse, bu durumda da güven teo risi uygulanmayacaktır. Bu

durumda da yine beyan sahibi, muhatabın gerekli özeni göste rseydi, gerçek iradesini

bilecek veya bilebilecek durumda olduğunu ispat etmesi gerecektir. Ancak beyan sahibi bu

hususları ispatlayamazsa, bu takdirde güven teorisine göre objektif yorum yapılarak

tarafların farazi iradesine ulaşılmaya çalışılacaktır. Böylelikle kanaatimizce gerçek irade

ile güven prensibin e göre tespit edilen farazi irade veya objektif veya subjektif yorum

arasında varsayılan fark, hangi açıklama ve durumların ispat edilebilir olduğuna

indirgenmiş olmaktadır. Böylelikle kanaatimizce burada belirleyici olan yorum

metodundan ziyade, hangi açıklama ve durumların ispat edilmiş ve edilebilir olduğudur.

Anahtar Kelimeler: sözleşme yorumu, gerçek irade, ob jektif yorum, subjektif

yorum, güven ilkesi.

ABSTRACT

Interpretation of the contracts which is an important field in the law of contracts

aims to determine the true will of the parties. Our study which deals with ho w this

determination should be carried out intends to find answers to two questions. First of these

questions is whether it is meant internal will with the term true will. Second question is

 Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk Anabilim Dalı.

Nurcihan DALCI ÖZDOĞAN

34 Inonu University Law Review InULR Vol:8 No:1 Year:2017

whether two ways of interpretation (subjective-objective) that are against each other and

that have priority-posteriority relationship between each other are in question. In the

context of these questions the present author is in the opinion that the contract is drawn up

based on the true will of the parties if the parties actually understand each o ther correctly

and interpretation of the contract will not be necessary. But if the parties do not actually

understand each other correctly, in other words do not know the true will of each other, in

this case it will be interpreted from the point of view of a reasonable and honest third

person according to the trust principle. But trust principle will not be applicable in two

situations. First of these is the situation in which the counterparty is aware of the true will

of the declarant. More precisely it is the situation in which the counterparty grounds on the

objective interpretation since it is in the counterparty’s favor although the counterparty

knows the true will of the declarant. In such case, the declarant will have to prove that the

counterparty knows the declarant’s true will. Because if true, in other words actual, will of

the parties can be p roved, interpretation will not be necessary and the contract will have

been drawn up according to the true will o f the parties. In the second situation the trust

principle will not be applicable if the counterparty would have known or would have been

able to know the true will of the declarant whether the counterparty had shown due care

and diligence although the counterparty does not know the true will of the declarant when

all conditions of the concrete case are taken into consideration. In this case, again the

declarant will have to prove that the counterparty would have known or would have been

able to know the true will of the declarant whether the counterparty had shown due care

and diligence. But if the declarant can not prove these, fictious will of the parties will be

tried to find according to objective interpretation in line of the trust principle. Thus, we

believe that the assumed difference between the true will and the fictious will determined

according to the trust principle or the assumed d ifference between objective and subjective

interpretation are degraded to which explanations and situations can be proved. In this

way, we believe that which explanations and situations are proved and can be proved is

determinant rather than the method of interpretation.

Keywords: Interpretation of contract, true will, objective interpretation, subjective

interpretation, trust principle

I. GİRİŞ

Sözleşme yorumu, sözleşmenin kurucu unsuru olan iradelerin

anlamının ve hangi hukuksal sonuçlara yöneldiğinin araştırılıp, ortaya

konulması anlamına gelmektedir. Zira Türk Borçlar Kanunu (TBK) md.1

hükmü kapsamında geçerli olarak kurulmuş bir sözleşmede, tarafların

karşılıklı ve birbirine uygun olarak beyan etmiş oldukları sözleşme

iradelerinin gerçek anlamı, bazı şüphe ve tereddütlere yol açabilir. Bir

başka anlatımla, sözleşme taraflarından biri sözleşmenin içeriğini

diğerinden farklı anlayabilir. Özellikle şüphe ve tereddütlere yol açan

veya birden fazla anlama gelen sözleşme metni veya sözleşmedeki bir

hüküm taraflardan birini avantajlı duruma getiriyorsa, bu taraf birden

yanlış hükme dayanarak talepte bulunabilmektedir. Bu takdirde yorum