Cut of Income and Pension of Widows and Orpans Who Living Together With Former Spouse

• Author: Ayse KÖME AKPULAT
• Pages: 400-417

Inonu University Law Review – InULR 10(2): 400-417 (2019)

Ayşe KÖME AKPULAT 400

BOŞANDIĞI EŞİYLE FİİLEN BİRLİKTE YAŞAYAN EŞ VE ÇOCUKLARIN

GELİR VE AYLIKLARININ KESİLMESİ

CUT OF INCOME AND PENSION OF WIDOWS AND ORPANS

WHO LIVING TOGETHER WITH FORMER SPOUSE

Ayşe KÖME AKPULAT

*

https://doi.org/10.21492/inuhfd.613640

Makale Bilgi

Gönderilme:31/08/2019

Kabul: 02/10/2019

Özet

2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun ile birlikte, sosyal

güvenlik

hukukumuzda önemli de ğişiklikler olmuştur. Bu değişikliklerden biri de gelir ve aylık

bağlanmayacak hallerin düzenlendiği 56. maddede yer almaktadır. Buna göre, boşandığı

eşiyle fiilen birlikte yaşayan eş ve çocuklara bağlanmış olan gelir ve aylık

lar kesilir ve

kendilerine önceden yapılan ödemeler ise geri alınır. 5510 sayılı Kanun'un 56.

maddesinin son fıkrasındaki bu hükmün bir diğer yasal dayanağı, Türk Medeni

Kanun'un 2. maddesinde yer alan hakkın kötüye kullanılması yasağıdır. Ancak anılan bu

kanun hükmüne dayanarak Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri tarafından yapılan

incelemeler sonucu gelir ve aylıkların kesilmesinde bir takım sorunlar ortaya

çıkmaktadır. Her şeyden önce 56. maddenin, özel ve aile yaşamının gizliliği ve eşitlik

ilkeleri dik

kate alınarak titizlikle incelenmelidir. Bunun yanında, Kurum müfettişleri

tarafından yapılan denetimlerin ve hazırlanan sonuç r aporlarının da bazı esaslara uygun

olması, birlikte yaşamanın somut delillerle ispatlanması gerekir. Konu hakkında

Yargıtay kara

rları incelendiğinde de, bazı sorunların var olduğu görülmektedir. Bu

amaçla çalışmada; konu hakkındaki çeşitli sorunlar ele alınmış, eleştiriler ve çözüm

önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Güvenlik

Hukuku,

Gelir,

Aylık,

Boşanma,

Hakkın Kötüye

Kullanılması.

Article Info

Received: 31/08/2019

Accepted: 02/10/2019

Abstract

By the law no 5510 inured in 2008, there happened significant changes to the Social

Security law. One of those changes happened in article 56 of the law,

in which the cases

where income and pension are not granted is regulated. Accordingly, the incomes and

pensions granted to spouses and children who are determined to live actually with the

divorced spouse shall be cut. Amounts paid to such individuals sh

all be r efunded. The

legal ground for the last paragraph of Article 56 of the Law numbered 5510 has been

explained as article 2/2 of the Turkish Civil Code regarding abuse of right. However, in

consequence of the inspections, held by the inspectors of Soci

al Security Institution,

based on the above-

metioned article there can be some problems about cut of income and

pensions. Above all, the article 56 must be studied studiously considering privacy of

personal and family life and principal of equality. Additi

onally, in*spections and the

final reports held by the institution inspectors must be in accordance with some

principals, and living together must be proved with concrete evidence as well. Regarding

this subject, the Supreme Court indicates the existence o

f lots of judicial problems.

Therefore in this work, some problems are analysed, some critiques and suggestions are

presented.

Keywords

Social Security Law,

Income,

Pension,

Divorce,

Abuse of Right.

* Dr. Arş. Gör., İstanb ul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İş ve Sosyal Gü venlik Hukuku Anabilim Dalı. aysekome@istanbul.edu.tr

https://orcid.org/0000-0002-5271-2961

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi – İnÜHFD 10(2): 400-417 (2019)

Boşandığı Eşiyle Fiilen Birlikte Yaşayan Eş ve Çocuk ların Gelir ve Aylıklarının Kesilmesi 401

I. GİRİŞ

2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası

Kanunu1, sosyal güvenlik alanında bir reform gerçekleştirmiştir. Bu kanunla birlikte, sigortalılık

statülerinin tek bir kanunda düzenlenmesinden, sosyal güvenlik kurumlarının teşkilat ve

işleyişine ve yeni bir sigorta kolu olarak genel sağlık sigortasının kabul edilmesine kadar pek

çok konuda önemli değişiklikler ve yenilikler yapılmıştır. Bu yeniliklerden biri de Kanun’un 56.

maddesinde yer almaktadır. Kurumdan gelir veya aylık almakta olup eşinden boşandığı halde,

boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşayan eş veya çocukların gelir ve aylıklarının kesileceğini

düzenleyen bu hükümle birlikte; daha önce sosyal güvenlik kanunlarında yer almayan bir gelir

ve aylık kesme nedeni ve bağlama engeli kabul edilmiştir.

Geliri olmayan ailelerin gelir elde etmek ya da elde ettikleri gelirleri artırmak amacıyla,

sosyal güvenlik hukuku anlamında yeniden hak sahibi niteliğine kavuşmak için bu ve benzeri

yöntemlere başvurdukları bilinmektedir. Kimi zaman eşlerin kendi aralarında anlaşarak "kâğıt

üstünde" boşanmaları ve daha önceki eşten ya da anne babadan ölüm geliri veya aylığı

almalarına rastlanmaktadır. Bunun yanında, kadın eşin boşanarak, Kurumdan aylık almakta olan

ve yaşça oldukça ileri kayınpederi ile evlenip, bu kimsenin ölmesiyle birlikte sağ kalan eş

sıfatıyla ölüm aylığına hak kazanması yönündeki şaşırtıcı örneklerin var olduğu da

bilinmektedir. Bir diğer durum ise hak sahibi niteliğine kavuşmak amacıyla değil, aksine var

olan hak sahibi niteliğini kaybetmemek amacıyla ortaya çıkmaktadır. Buna göre, anne

babasından ya da önceki eşinden hak sahibi olarak kurumdan gelir veya aylık alanlar, birlikte

yaşamalarına rağmen medeni nikâhla evlenmeyi tercih etmemekte ve gelir ve aylık almaya

devam etmektedir.

Kuşkusuz hiç kimse, evlilik birliğini sürdürmeye ya da medeni nikâha dayanan bir

birliktelik içinde bulunmaya da zorlanamaz. Zaten anılan maddenin de bu yönde bir amacının

olduğu düşünülmemelidir. 56. madde, hak sahibi olup her hangi biri ile birlikte yaşayanların

gelir ve aylıklarının kesilmesi ile ilgili bir düzenleme de değildir. Düzenleme, yukarıda verilen

örneklerden ilkini, yani hak sahibi niteliğine kavuşmak için eşiyle boşanıp yine de fiilen birlikte

yaşayanların durumunu kapsamaktadır.

Ülkemizde, Aralık 2018 itibariyle ölen sigortalıların hak sahiplerinin sayısı 3.576.046; iş

kazası ve meslek hastalığı sonucu ölüm geliri alanların sayısı ise 93.253 kişidir2. Görüldüğü gibi

4 milyona yaklaşan bu sayı oldukça yüksektir. Sigortalı sayısı ile aktif-pasif sigortalı dengesi de

önemle dikkate alındığında; kötü niyetli davranışlarla, gerçekte hak sahibi olmaması gerekirken

hak sahibi niteliğini taşıyan kimselerin, gelir ve aylık elde etmesi bir haksız kazanç teşkil ettiği

gibi, önemli bir kamu zararı da doğurmaktadır. Ancak her davranışın, bir ön kabulle kötü niyetli

davranış olarak nitelendirilmesi de mümkün değildir. Bu nedenle anılan 56. maddeye

dayanılarak yapılan incelemelerin ve varılan sonuçların üzerinde titizlikle durmak gerekir.

Madde 56/son kapsamında kaç kişinin gelir ve aylıklarının kesildiği konusunda güncel veriler

bulunmamakla birlikte, 2015 yılında 4/1,a statüsündeki 15.488 kişinin, 4/1,b statüsündeki 684

kişinin ve 4/1,c statüsündeki 3.105 kişinin ölüm aylığının kesildiği tespit edilmiştir3.

II. AYLIĞIN KESİLMESİ AÇISINDAN KAPSAMA GİREN HAK SAHİBİ EŞ VE

KIZ ÇOCUKLAR

A. 5510 Sayılı Kanun'da Hak Sahibi Kavramı

Sosyal güvenlik hukukumuzda yalnızca asli sigortalılar değil, kimi zaman bu kimselerin

hak sahipleri de koruma altına alınmıştır4. Hak sahibi, 5510 sayılı Kanun’da “Sigortalının veya

sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların

ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş,

çocuk, ana ve baba” olarak tanımlanmıştır (m.3/1,7.bent).

Görüldüğü gibi, sınırlı bir içeriğe sahip olan ve yalnızca eş, çocuk ve anne babayı

1 RG.16.06.2006, S.26200.

2 Sosyal Güvenlik Kurumu: “Kurumsal İstatistikler, 2018”,

http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/aylik_istatistik_bilgileri, (Erişim Tarihi: 05.07.2019).

3 https://www.haberturk.com/gundem/haber/1182434-22-bin-cift-yetim-maasi-icin-anlasmali-bosanmis, (Erişim

Tarihi: 19.06.2019).

4 "SÖZER, Ali Nazım: Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, 3. Bası, Beta, İstanbul 2017, S.421; ARICI, Kadir: Türk

Sosyal Güvenlik Hukuku, Gazi, Ankara 2015", s.386.