Current Developments Within the Turkish Electricity Market and the Cez Decision of the European Commission

• Author: Burçak TATLI
• Pages: 77-104

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:1 Yıl 201877

TÜRKİYE ELEKTRİK PAZARINDA GÜNCEL GELİŞMELER VE

AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYONUNUN CEZ KARARI

CURRENT DEVELOPMENTS WITHIN THE TURKISH ELECTRICITY

MARKET AND THE CEZ DECISION OF THE EUROPEAN

COMMISSION

Burçak TATLI

Özet

Serbestleşme ve özelleşme süreçleriyle hızlı bir şekilde yeniden şekillenen Türkiye

elektrik sektörün de nihai hedef rekabete açık, şeffaf ve sürdürülebilir bir elektrik pazarı

yaratmaktır. Bu amaca ulaşmanın önünde bulunan en büyük engel elektrik piyasasının

kendine has pazar yapısıdır. Bu yapıya göre, doğal tekel niteliğindeki iletim ve dağıtım

faaliyetleri ile rekabete açık elektrik üretimi ve tedariki gibi piyasa faaliyetleri dikey

bütünleşik yapıdaki şirketler tarafından yürütülür. Bu durum piyasa faaliyetlerinin

yürütüldüğü üretim ve tedarik pazarlarında istenilen rekabet seviyesinin oluşmama

nedenlerinden biri olarak sayılabilir. 6446 s. Elektrik Piyasası Kanunu ve ikincil mevzuat

hukuki ayrıştırma modelini benimseyerek elektrik piyasasında faaliyet gösteren şirketlerin

dikey bütünleşik yapısını değiştirmeyi hedeflemektedir. Fakat Avrupa Birliği Rekabet

Komisyonu’nun verdiği CEZ kararı hukuki a yrıştırmanın serbestleşmeden elde edilmek

istenen amacın gerçekleşmesi açısınd an yetersiz kalabileceğini göstermektedir. Bu makale

CEZ kararı ışığında Türkiye elektrik pazarında ayrıştırma modelinin yeniden gözden

geçirilmesi gerektiğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Elektrik P iyasası, Elektrik Piyasasının regülasyonu, Dikey

Ayrıştırma Modelleri, Avrupa Birliği Enerji Müktesebatı, CEZ Kararı

Abstract

The main goal within the Turkish electricity market which is newly liberalised and

regulated is to create an open, transparent and sustainable electricity market. The unique

market structure of the electricity markets seems to be the one of th e obstacles in reaching

this aim. As a result of this market structure, transmission and distribution activities, which

are natural monopolies, are carried out by vertically in tegrated energy companies who also

operate in electricity generation and supply markets. This v ertical integration could

prevent the development of competition within the electricity generation and supply

markets. The Electricity Market Code No.6446 and the secondary legislation adopt vertical

separation through the legal separation model. However, CEZ decision of the European

Union Competition Commission shows that legal separation may be insufficient in terms

of realizing the goal of liberalization. In the light of the CEZ decision, this article points

out that the legal separation model in the Turkish electricity market needs to be

reconsidered.

Keywords: Electricity market, Sector -specific regulation of electricity markets,

Vertical Separation models, the electricity acquis of the European Union, CEZ decision

Öğr.Gör.Dr. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim

Elemanı

Makale Gönderilme Tarihi: 24.01.2018

Makale Kabul Tarihi: 01.02.2018

DOI: 10.21492/inuhfd.383109

Burçak TATLI

78 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:1 Year:2018

Giriş

Elektrik pazarı tarihsel süreç içerisinde devletlerin doğrudan kontrol

ettikleri bir pazar olagelmiştir. Bu durum hem elektriğin stratejik bir

öneme sahip olan enerji ürünü olması hem de elektrik üretim, iletim,

dağıtım ve tedarik faaliyetlerinin yüksek sermaye gerektiren faaliyetler

olmasından kaynaklanmaktaydı. İktisadi ve teknolojik gelişmeler bu

işleyişin değişmesine sebep olmuş ve elektrik pazarında, pazarın kendine

has özelliklerini de dikkate almak suretiyle, yeni bir yapı oluşturulması

ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak adına pazarda

liberalleşme hareketleri başlamıştır. Bunun doğal bir sonucu olarak da

pazarın rekabete açılması ve regüle edilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Pazarda rekabetin sağlanması ile sınırlı kaynaklar etkin şekilde

kullanılacak, bu ise maliyetlerin düşmesine, pazarda yatırımların

çoğalmasına ve tüketici refahının artmasına yardımcı olacaktır. Fakat

enerji pazarında rekabetin oluşması pazarın karakteristik özellikleri

sebebiyle emek ve uğraşı gerektirmektedir1. Zira enerji pazarında pazarın

işleyişi şebekeye bağımlı bir haldedir. Dolayısıyla üretim ve pazarlama

gibi serbest piyasa faaliyetlerinin yanı sıra şebeke faaliyetlerine yönelik

olarak farklı düzenlemeler yapılması gerekliliği mevcuttur.

Enerji pazarındaki yaşanan gelişmeler neticesinde başta Amerika

Birleşik Devletleri, takiben Avrupa Birliği ve üye ülkeler tarafından enerji

pazarının rekabete açılması ve regüle edilmesi, bu regülasyonun etkin bir

hale dönüşmesi için önemli adımlar atılmıştır2. Atılan adımlardan biri de

hiç şüphesiz, enerji pazarının bel kemiği olan şebekelerle ilgili olarak

dikey ayrıştırmanın sağlanması adına tedbirler alınmasıdır. Dikey

ayrıştırma ilk olarak Amerika Birleşik Devletlerinde uygulama alanı

bulmuş daha sonra Avrupa Birliğinin enerji politikalarında temel prensip

olarak yerini almıştır3.

1 EROĞLU, Muzaffer: “Enerji Sektöründe Ayrıştırma Uygulamaları”, Rekabet Dergisi

11(1), 2012, s. 109

2 JAMASB, Tooraj / POLLITT, Michael: “Electricity Market Reform in the European

Union: Review of Progress towards Liberalisation and Integration”, The Energy Journal,

Vol. 26, 2006, s.11-41

3 POLLITT, Micheal: “Vertical Unbundling in the EU Electricity Sector”, Intereconomics,

2007, file:///C:/Users/hukukhp-99/Downloads/555590658.pdf (Erişim, 24.01.2018);

KROES, Neelie: “Improving Competition in European Energy Markets through

Effective Unbundling”, Fordham International Law Journal, Vol.31, Issue 5, 2007,

s.1387; ALLISON, Gary: “Evoluation of US Electricity Energy Regulation: From Natual

Monopoly Regulatio n to Regulated Competition” The Journal of American Bar, 2006