Constitutions, Political Culture and 'The Spirit Of Haida Gwaii'

• Author: Deniz POLAT AKGÜN
• Pages: 373-390

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018 373

ANAYASALAR, SİYASİ KÜLTÜR VE

“HAIDA GWAII’NİN RUHU”

CONSTITUTIONS, POLITICAL CULTURE AND

“THE SPIRIT OF HAIDA GWAII”

DOI: 10.21492/inuhfd.473383

Deniz POLAT AKGÜN*

ÖZET

Siyasi kültür ve anayasalar arasındaki ilişki, uzun süredir tartışma konusudur.

Özellikle derinden bölünmüş toplumlarda söz konusu ilişki daha çok önem arz etmektedir.

Siyasi kültürün anayasalar ile ilişkisinde ve buna bağlı olarak anayasal değişimlerde, diğer

toplumsal koşuların da etkili olduğu göz ardı edilmeden; bir toplumun siyasi kültürünün, o

toplumun anayasasına yansımasının ne ölçüde önemli olduğu, çalışmanın ana sorunsalını

oluşturmaktadır. Bu çerçevede, sanat tarihinin önemli yapıtları arasında kabu l edilen

Haida Gwaii’nin Ruhu isimli heykelin bize anlattıklarından yola çıkılarak, etno-kültürel

yapısı çeşitli ve değişken olan toplumlarda yaşanan çatışmalara değinilecek ve anayasal

değerler üzerinde yaşanan bu çatışmaların anayasalar aracılığıyla nasıl çözümlenebileceği

incelenecektir. Bunu n için öncelikle siyasi kültür kavramı üzerinde durulacak; ardından,

anayasalar ile siyasi kültür arasındaki ilişki, anayasalarda etno-kültürel kimliklerin

tanınması temelinde incelenecektir. Buna ilişkin öğretide ileri sürülen iki temel öneri

üzerinde durularak; her iki önerinin de savundukları yaklaşım ve taşıdığı riskler kısaca

incelenecektir. Sonuç olarak, anayasacılık penceresinden bakıldığında, özellikle etno-

kültürel tanınma taleplerinin anayasalar ile karşılanabilmesinin mümkün olup olmadığı

tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Anayasa, siyasi kültür, anayasacılık, etno-kültürel, bölünmüş

toplumlar.

ABSTRACT

The relationship between political cultu re and constitutions has been a subject of

debate for a long time. Esp ecially in deeply divided societies this relationship is more

important. With consideration of other social conditions, within the framework of the

relationship of political culture with constitutions and accordingly with constitu tional

changes; the main prob lematic of the study is the extent to which the political culture o f a

society is reflected in its constitution. In this context, based on the story of The Spirit of

Haida Gwaii sculpture which is accepted as one of the important works of art history, I

will discuss the conflicts in societies with various and variable ethno-cultural structures

and will examine how these conflicts on constitutional values can be resolved through

constitutions. Therefore, firstly, the concept of political culture will be emphasized; then,

the relationship between the constitutions and political culture will be examined on the

basis of the recognition of ethno-cultural identities in constitutions. With the emphasis on

* Arş. Gör., Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Huk uku Anabilim Dalı. (E-

Mail: deniz06286@gmail.com), (Orcid: 0000-0001-8085-2032)

Makale Gönderilme Tarihi: 22.10.2018 Submitted: 22.10.2018

Makale Kabul Tarihi:26.11.2018 Accepted: 26.11.2018

Deniz POLAT AKGÜN

374 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:2 Year:2018

two proposals put forward in the doctrine, the approach and the risks of them will be

briefly examined. As a re sult, it will be discussed whether it is possible to meet the

demands of ethno-cultural recognition through constitutions.

Keywords: Constitution, political culture, constitutionalism, ethno-cultural,

divided societies.

I. GİRİŞ

Sanatçı Bill Reid’in, 1984-1991 yılları arasında uzun uğraşlar

sonucu ortaya çıkardığı “Haida Gwaii’nin Ruhu” (The Spirit of Haida

Gwaii) isimli heykeli, sanat dünyası için olduğu kadar; anayasal felsefe

adına da önem taşır. Kanada’nın Britanya Kolumbiyası (British

Columbia) eyaletine bağlı bir takımada olan Haida Gwaii’nin adını

taşıyan heykelin yapılma amacı, bölgenin yerlilerini simgelemektir. 1778

yılında James Cook tarafından ayak basılmasının ardından, ilkel olarak

nitelendirilen bu bölge ve insanlarının kültürleri baskılanmış; Haida

yerlilerinin rızası olmadan ve antik Haida gelenekleri dikkate alınmadan

modern anayasal rejim kabul ettirilmeye çalışılmış ve böylece bu

topraklar, ciddi bir başkalaştırma çabasına tanık olmuştur. Ne var ki,

Haida yerlilerinin, modern toplum tasarımına uygun olmadığı için

yargılanan kültürel yapısı yok olmamış ve varlığını sürdürebilmiştir. Öyle

ki, Raid’in ünlü yapıtında temsil edilen de farklı etno-kültürel

(ethnocultural)

1

yapıların bulunduğu toplumların da bir arada yaşayabilme

seçeneğinin var olduğudur.

Heykel sanatının başyapıtlarından kabul edilen bu eserde, siyah bir

kano içerisinde, Haida mitolojisinde “Efsanevi Yaratıkların Ruhu” olarak

adlandırılan onüç yolcu görülür. Bunlardan, yarı insan olan Anne Ayı ile

Baba Ayı, kanonun baş tarafında yüz yüze oturur ve aralarında iki yavru

yer alır. Kunduz, kanonun ortasında, tehditkâr bir şekilde; Köpekbalığı

Kadın da hemen onun arkasında, kanonun küreklerini çekerler. Utangaç

1

Etnik, dinsel veya kültü rel temelli siyasi hareketler, içerisinde birbirinden farklı talepleri

barındırabilmektedir. Etno-kültürel terimi, hem bu türden hareketlerin çoğunlukla

merkezinde bulunan ve çalışmanın da ana eksenini oluşturacak olan etnisite bağına işaret

ettiği hem de ayrışmaya yol açan diğer her türlü talebi “kültür” kavramı altında topladığı

için tercih edilmiştir. Bkz. KONTACI, A. Ersoy: Kırılgan Demokrasilerde Siyasal

Örgütlenme Özgürlüğü (2016), Savaş Yayınevi, Ankara 2016, s. 13-14. Kavramı, aynı

çerçevede kullanan görüşe göre, etnik ve kültürel açıdan görece benzerliklerin ön planda

olduğu çağ (eğer böyle bir çağ var idiyse) çoktan sona ermiş; çeşitli siyasi farklılaşmalar,

parçalanmalar ve çatışmalar, neredeyse her zaman etno-kültürel ayrışmaların sonucunda

yaşanır hale gelmiştir. Bkz. CHOUDHRY, Sujit: “Bridging Comparative P olitics and

Comparative Constitutional Law: Constitu tional Design In Divided Societies”,

Constitutional Design For Divided Societies: Integration or Accommodation? içinde,

Choudhry, Sujit (ed.), Oxford University Press, Oxford 2008, s. 5.