A comparison of prosedure and term of litigations in full remedy actions with action for damages that arise from tortious acts from the perspective of right to legal remedies

• Author: Yakup GÖNEN
• Pages: 451-477

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016 451

HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜ BAĞLAMINDA TAM YARGI

DAVASINDAKİ USUL VE SÜRELERİN HAKSIZ FİİLDEN

KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI İLE

KARŞILAŞTIRILMASI

Yakup GÖNEN

ÖZET

Hukuk devleti ilkesinin ve anayasal hükümlerin bir sonucu olarak idare kendi

işlem ve eylemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür. İdareyi, bu zararı tazmine

zorlayacak en etkili yol ise tam yargı davalarıdır. Hukuka saygılı devlet anlayışında

bireylere, sadece idareye karşı dava açma hakkının tanınmış olması yeterli değildir; aynı

zamanda bireylerin bu haklarını en kolay şekilde kull anabilmelerinin de önünün açılması

gerekir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarında da vurgulandığı gibi dava

süresinin kısa olması, uygulanan usulün karmaşıklığı nedeniyle dava açma süresinin

kaçırılmasını, mahkemeye başvurma hakkının ihlali olarak kabul etmektedir.

İdari yargı organlarınca görülen tam yargı davaları ile özel hukuktaki haksız fiilden

kaynaklanan tazminat davalarından süre ve usuller açısından çeşitli farklılıklar

öngörülmüştür. Adli yargıda hakkı ihlal edilenler doğrudan tazminat davası açabilirke n

idari eylemlerden kaynaklanan hak ihlallerinde dava açmadan önce idareye başvuru

yapılması zorunlu tutulmuştur. Pratikte idarenin bu başvuruya olumlu cevap verme imkânı

olmamasına rağmen idare aleyhine dava açılmasını güçleştiren zorunlu başvurunun haklı

bir gerekçesi bulunmamaktadır. Tam yargı davalarında dava açma süresi adli yargıdaki

tazminat davalarına oranla çok kısa olarak düzenlenmiştir. Dava açma sürelerinin kısa

tutulmasının, iptal davaları için kısmen haklı bir gerekçesi olabilse de konusu parasal bir

alacağı içeren idari d avalarda idare lehine durum oluşturmanın hukuki ve mantıki

dayanaklarının açıkça ortaya konulması gerekir.

Çalışmamızda, tam yargı davaları ile özel hukuktaki tazminat davalarını

karşılaştırılarak idareye tanınan ayrıcalıkların hak arama özgürlüğüne uygunluğu ele

alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: İdari yargıda süreler, tam yargı davası, adil yargılanma hakkı,

zorunlu başvuru yolu, ön karar.

A COMPARISON OF PROSEDURE AND TERM OF

LITIGATIONS IN FULL REMEDY ACTIONS WITH ACTION

FOR DAMAGES THAT ARISE FROM TORTIOUS ACTS FROM

THE PERSPECTIVE OF RIGHT TO LEGAL REMEDIES

ABSTRACT

The administration is liable for compensating the loss stemming from its procedure

and actions as a consequence of the principles of the state of law and the constitutional

Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fu ad Başgil Hukuk Fakültesi, İdare

Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, (yakupgonen@gmail.com)

DOI: 10.21492/inuhfd.239937

Yakup GÖNEN

452 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016

provisions. The most effective way, in this regard, is to compel the administration to

compensate the loss in the full remedy actions. In the law-abiding rule of state, it is not

adequate to give the individuals the right to file an action against the administration;

facilitating the use of such rights by the individuals is also a requirement. As stressed out

in the judicial precedents of th e European Court of Human Rights, missing out the term o f

litigation because of the short term of actions and the complexity of the procedure

established is considered as the violation of the right to litigate.

There are differences between full remedy actions and actions for damages caused

by to rtious acts in civil law in terms of times and pro cedures. Although, people whose

rights are violated can directly open the case, it is mandatory to apply to the administration

for violaiton of the rights caused by administrative actions. In spite of the fact that, in

practice, administration does not compensate the damages, there is no valid ground for the

mandatory application which makes difficult to open the case. Terms of litigations in full

remedy actions are very short according to actions for damages in civil law. It is may be

logical to regulate short terms of litigations for actions for annulment, however, it is

necessary to explain legal and logical reasons for the regulation for benefit of

administration in administrative cases about monetary claims.

In our study, full remedy actions and actions for damages in civil law will be

compared, and privileges of administration will be examined according to suitability for

right to legal remedies.

Keywords: Terms in the administrative procedure, full remedy a ction, right to a

fair trial, mandatory remedy, preliminary ruling.

GİRİŞ

Hak kavramı, hukuk biliminin konusunu oluşturması bakımından,

üzerinde en çok tartışılan konuların başında gelmektedir. Niteliği üzerinde

doktrinde farklı görüşler olmakla birlikte

1

hak kavramını en yalın hali ile

kişilerin, hukuk düzeni tarafından tanınan ve korunan menfaati olarak

tanımlamak mümkündür

2

. Bu tanıma göre bir menfaatin hak olarak kabul

edilmesinin en önemli sonucu, söz konusu menfaatin hukuk düzeni

tarafından koruma altına alınmış olmasıdır. Bir menfaatin hukuk düzeni

tarafından koruma altına alınmış olmasının en önemli sonucu ise, hakkın

ihlal edilmesi durumunda, hak sahibi kişinin bu ihlale karşı yargı organı

önünde dava açabilme hakkının bulunmasıdır. Dava açma hakkı, şüphesiz

ki hakkı ihlal edilen kişilerin, haklarına yeniden kavuşabilmelerinin en

etkili yoludur. 1982 Anayasası, “Hak Arama Hürriyeti” başlıklı 36’ncı

1

Hak kavramına ilişkin tartışmalar için Bkz. Halil KALABALIK, İnsan Hakları

Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2013, s. 27-31.

2

Kemal GÖZLER, Hukuka Giriş, 10. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2013, s.

396.; Hak-özgürlük kavramları arasındaki ilişki için bkz. İbrahim KABOĞLU, Kolektif

Özgürlükler, DÜHF Yayınları, Diyarbakır, 1989, s. 15-17; İbrahim KABOĞLU,

Özgürlükler Hukuku 1 İnsan Hakları Genel Kuramına Giriş, Yenilenmiş 7. Baskı,

İmge Kitabevi, Ankara, 2013, s. 13-14.