Civilian Oversight of Law Enforcement

• Author: H. Gökçe ZABUNOGLU
• Pages: 457-482

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 457

KOLLUĞUN SİVİL GÖZETİMİ

H. Gökçe ZABUNOĞLU

Özet

Sivil gözetim, gelişmiş Batı ülkelerinde yarım yüzyıl geçmişi olan Türkiye için ise

görece yeni bir kavramdır. Türkiye, Avrupa birliği (AB) üyelik sürecinde yerine getirmesi

gereken siyasi kriterler çerçevesinde, temel hak ve özgürlükleri ilgilendiren yasal ve

kurumsal düzenlemelerde önemli değişiklikler gerçekleştirmiştir. Bunların içinde kolluğun

denetimi ile ilgili yenilikler de bulunmaktadır. Ancak ülkemizde yapılan tüm denetim

şekilleri şeffaf, hesap verebilir ve tatmin edici olmayıp, gerçek manada devlete ve

otoriteye değil topluma, kamuoyuna hesap veren sivil bir denetime ihtiyaç vardır. Bu

makalede sivil gözetimin önemi ve gerekliliği üzerinde durulmuştur. Türkiye'deki

eksikliklerin tespiti yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kolluk, Sivil Gözetim, Gözetim, Hukuk Devleti.

CIVILIAN OVERSIGHT OF LAW ENFORCEMENT

Absract

Civilian oversight is a relatively new concept for Turkey, which has a half-century

history in developed Western countries. Turkey has made significant changes in the

legislative and institutional arrangements relating to fundamental rights and freedoms,

within the framework of the political criteria that must be fulfilled in the European Union

(EU) accession process. These include innovations in the supervision of the arm. However,

all the controls are carried out in Turkey so transparent, accountable and is not satisfactory.

In our country there is a need for a civilian denomination that accounts for the public, not

the state and authority. in this article is focused on the importance of civilian oversight and

its requirements

Keywords: Law enforcement agencies, civilian oversight, surveillance, Rule of

Law.

GİRİŞ

Devletin temel fonksiyonlarından birisi olan kamu düzenini

korumak faaliyeti, üç temel erk olan yürütme organının idari faaliyetlerine

dâhilindedir.

 Yrd . Doç. Dr. Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genel Kamu Hukuku Anabilim

Dalı

H. Gökçe ZABUNOĞLU

458 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016

Tüm dünyada iç ve dış tehditlere karşı kamu güvenliğini ve

düzenini korumak görevi kolluk güçlerine aittir. Söz konusu kolluk

güçleri devletin dış güvenliğini korurken farklı, iç güvenliğini korurken

farklı isim ve görevlerle karşımıza çıkmaktadır. Türkiye'de de iç

güvenliğin korunması ve kamu düzeninin sağlanması görevi İç İşleri

Bakanlığına bağlı olan, Jandarma, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve

Emniyet Genel Müdürlüğüne verilmiştir.

Kamu düzeninin korunması faaliyeti kendi bünyesinde temel hak ve

özgürlüklere müdahaleyi gerektirmektedir. Peki, ilgili birimlerin söz

konusu müdahalede bulunurken, görevlerini bahane ederek korumaları

gerekli hak ve özgürlükleri kendileri ihlal ederlerse durum ne olacak? İşte

böylesi bir olumsuzluğun giderilmesi iç güvenlik hizmetlerini sağlayan

unsurların denetiminden geçmektedir.

Kolluk güçlerinin kamu düzenini sağlamak adına yapmış olduğu

insan hakları ihlalleri kamuoyunda zaman zaman geniş yankılar bulmakta

ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) kararlarında da yer

almaktadır. Türkiye'nin insan hakları hukuku karnesine böylesi olumsuz

notların düşülmesine engel olmanın yolu; kolluk güçleri personelinin

eğitiminden ve yukarıda bahsedildiği üzere denetiminden geçmektedir.

Denetim kavramı kendi içerisinde bağımsız ve tarafsızlığı da

barındırmaktadır. Bir denetim faaliyetinin şüpheden uzak, adil ve tarafsız

olması gerekmektedir. Denetim kavramı içerisindeki bu derinliğin insan

haklarına müdahaleye dahi yetkili olan kolluk güçlerinin denetiminde de

olması gerekmektedir. Bu nedenlerle kolluk güçlerinin denetiminin yine

kolluk güçleri birimlerince değil de, onlardan bağımsız ve tarafsız bir güç

tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. İşte bu düşünce kolluğun sivil

gözetimi kavramını ortaya çıkarmıştır.

Kolluğun sivil gözetimi, asker ya da polis olmayan sivil kişilerce

yapılan gözetimi ifade etmektedir. Böylesi bir gözetim, denetimin ruhuna

uygun olmakla birlikte; bir hukuk devletinin görevi olan insan haklarını

korumak ve demokratik toplum düzenini sağlamak açısından da önem arz

etmektedir.

Bu çalışmamızda; yukarıda kısaca değindiğimiz Kolluğun sivil

gözetimi üzerinde durulacak, bu kavramın tanımı, ortaya çıkışı,

karşılaştırmalı hukukta örnekleri, Türkiye de kolluğun sivil gözetimi ve

sivil gözetimin gerekliliği anlatılmaya çalışılacaktır.