Causal connection by the breach of the duty of disclosure before the conclusion of the insurance contract

• Author: Prof. Dr. Hüseyin ALTAS, Yrd. Doç. Dr. Leyla Müjde KURT
• Pages: 477-495

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:2 Sayı:2 Yıl 2011 477

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI SIRASINDAKİ

BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNDE

NEDENSELLİK BAĞI

Ezgi Başak DEMİRAYAK



ÖZET

Beyan yükümlülüğünün ihlali halinde sözleşmeden caydığı halde

sigortacının sigorta tazminatını ödemekle yükümlü olup olmadığı konusu

önemli bir meseledir. Caymanın ex-tunc niteliğinden dolayı, aslında

sigortacının tazminat ödemekle yükümlü olmaması gerekir. Oysa Alman,

İsviçre ve Türk hukuklarındaki düzenlemeler nedensellik bağını dikkate

almakta ve beyan yükümlülüğünün ihlalinin rizikonun ortaya çıkmasına

neden olan bir hususla ilgili olmaması halinde sigorta tazminatının

ödenmesini öngörmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sigorta Sözleşmesi, Beyan Yükümlülüğü,

Beyan Yükümlülüğünün İhlali, Cayma, Nedensellik Bağı

CAUSAL CONNECTION BY THE BREACH OF THE DUTY

OF DİSCLOSURE BEFORE THE CONCLUSION OF THE

INSURANCE CONTRACT

ABSTRACT

If the insurer shall be obliged to effect payment, even if he

withdraws from the insurance contract is an important issue in the case of

breach of the duty of disclosure. Due to the ex-tunc character of the

withdrawal, the insurer should not be actually obliged to effect payment.

But the regulations of German, Swiss and Turkish law emphasize the

causal connection and prescribe the effect of payment, if the breach of the

duty of disclosure is not linked to the circumstance causing the occurrence

of the insured event.

Keywords: Insurance contract, Duty of disclosure, Breach of the

duty of disclosure, Withdrawal, Causal connection

Uzman, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Ezgi Başak DEMİRAYAK

478 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:2 Sayı:2 Yıl 2011

I.Genel Olarak

Her iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olan sigorta

sözleşmesiyle, sigorta ettirenin ödediği prim karşılığında, sigortacı

kararlaştırılan rizikonun gerçekleşmesi durumunda sigorta himayesi

sağlamayı üstlenmektedir. Sözleşmenin kurulması aşamasında sigortacı

bir riziko analizi yapmakta ve bunun sonucunda saptadığı rizikoya uygun

bir prim belirlemektedir. Ancak riziko analizi yapabilmesi için rizikoya

ilişkin bir takım bilgilere sahip olması gerekmektedir. Sigortacının bu

bilgilere ulaşabilmesini sağlamak böylelikle sigorta sözleşmesinde

edimler arasında dengenin kurulmasını kolaylaştırmak üzere sigorta

hukukuna ilişkin düzenlemelerle sigorta ettirene1 bir beyan yükümlülüğü

yüklenmektedir. Sigorta ettirenin beyan yükümlülüğünü gereği gibi yerine

getirmesi sayesinde riziko ile prim arasındaki dengenin sağlanması

olasılığı artmaktadır. Aksi halde tarafların bilgi düzeyleri arasındaki

farklılık riziko-prim dengesinin bozulmasına yol açmakta, bu durum ise

sonuçta riziko topluluğunun aleyhine bir duruma dönüşmektedir.

Sigorta hukukuna ilişkin düzenlemelerde sigorta ettirene yüklenen

beyan yükümlülüğünün ihlali halinde çeşitli yaptırımlar öngörülmektedir.

Hukukumuzda sigortacıya cayma hakkı tanınması şeklinde ortaya

çıkmaktadır. Ancak sigortacının sözleşmeden cayması durumunda

gerçekleşen rizikodan doğan zarar için sigorta tazminatı2ödeyip

1 Beyan yükümlülüğü sadece sigorta ettiren tarafından değil, ayrıca sigorta ettirenin

temsilcisi, sigortalı ve hatta ta rtışmalı olmakla birlikte lehdar tarafından yerine

getirilmesi öngörülen bir görevdir. Bu nedenle bu kümseler tarafından i hlali de

mümkündür. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1412. maddesine göre sigortadan

haberi olması şartıyla lehdarın, temsilci söz konusu ise temsilcilin ve can sigortalarında

da lehdarın bilgisi ve davranışının da dikkate alınacağı açıkça hükme bağlanmı ştır. Bu

nedenle çalışmada her ne kadar “sigorta ettirenin beyan yükümlülüğünü ihlali” denilse

de ihlalin temsilci, sigortalı veya lehtar tarafından gerçekleştirilmesinin mümkün

olduğu hatırlanmalıdır. Beyan yükümlülüğünü yerine getirmekle yükümlü olanlar

hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Eroğlu, S.: Hastalık Sigortası Sözleşmesinin

Kurulmasında İhbar Külfeti, Ankara 20 05, s. 190 vd.; Öztan, F.: Sigorta Akdinin

İnikadında İhbar Mükellefiyeti, Ankara 1966, s. 82 vd.; Şeker Öğüz, Z.: Türk Ticaret

Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Sigorta Sözleşmelerinde Sözleşme

Öncesi İhbar Görevi, İstanbul 2010, s. 58 vd.

2 Sigorta ettirenin prim ödeme borcunun karşılığında sigortacı da rizikonun gerçekleşmesi

durumunda sigorta himayesi sağlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda sigortacı zarar