Arap Demokratiklesmesi: Demokrasi Olmadan Yapilan Secimler.

• Author: Ozkoc, Ozge
• Position: Book review

Larbi Sadiki

Cev. Umit Husrev Yolsal, Istanbul, Koc Universitesi Yayinlari, 2018, 334 sayfa.

Larbi Sadiki'nin 2009yilinda Oxford Universitesi Yayinlari tarafindan RethinkingArab Democratization: Elections without Democracy adiyla yayimlanan kitabi, 2018 yilinda Arap Demokratiklesmesi: Demokrasi Olmadan Yapilan Secimler basligiyla Turkceye cevrildi. Soz konusu kitap, 2010 yilinin sonundan itibaren demokrasi ve toplumsal adalet taleplerini gundeme alarak Ortadogu'nun buyuk kisminda etkisini hissettiren kitlesel protestolarin donusturdugu ve donusturmeye devam ettigi Arap dunyasindaki demokratiklesme seruveninin tarihsel arka planina iliskin son zamanlarda kaleme alinmis en onemli eserlerden biri olarak karsimizda durmaktadir.

Aslinda, bu eser, Sadiki'nin daha once Arap dunyasinin demokratiklesme cabalarina iliskin bazen tek bir Arap ulkesi uzerinden bazen de bolge ulkelerinin geneline iliskin kaleme aldigi calismalarinin (1) daha kapsamli ve sistematik bir cati altinda yeniden sentezlenmesi olarak ortaya cikmis gorunmektedir. Yazar, daha onceki calismalarinda kullandigi elestirel teorik perspektifi bu kitapta da devam ettirmektedir. Eser, Arap dunyasindaki demokratiklesme sureclerine iliskin olarak gerek ana akim literaturun disina cikarak yeni teorik acilim(lar) getirmesi gerekse de bu teorik acilimi Arap ulkelerinin kendi hikayeleriyle harmanlayabilmesi acisindan dikkat cekicidir. Bunun yani sira, bu calisma Batili literaturden farkli olarak, Arap dunyasinin demokratiklesme surecinin tarihini bolge ulkelerinin icerisinden yazmaya girismesi acisindan da literaturde kendisine onemli bir yer edinmis gorunmektedir.

Yazar, "Turkce Baskiya Onsoz" bolumunde, Arap demokratiklesmesine odaklanan kitabin sadece bolgeye iliskin bir anlati kurgulamaktan ibaret olmadigini, demokrasiye giden baska yollari da tarihsellestirerek baglama yerlestirmek amaci guttugunu, bu anlamda da kitabin Turkiyeli arastirmacilarin ilgisini cekebilecegini dile getirmektedir (s.23). Sadiki'nin "demokrasiye giden baska yollar" vurgusu sadece Turkiyeli okuyucuya verilmis bir mesaj olmayip, kaleme aldigi eserin cikis noktasini da olusturmaktadir. Nitekim, Sadiki'nin bu eseri, Arap Ortadogu'suna iliskin Avrupa-Amerika merkezli ana akim demokrasiye gecis calismalarinin elestirel bir okumasini yapmak amacini tasimaktadir. Yazar, bolgeyi (demokrasiye gecis deneyimi baglaminda) tarih-disi, istisnai ve kulturel acidan degismez/sabit gibi indirgemeci kavramlarla ele alan Oryantalist damari belirgin ana akim literaturun yukaridan asagiya kurgulanan tarihsel anlatisi yerine, asagidan yukariya dogru ele alinan bir tarihsel anlati ihtiyacindan hareket etmektedir. Bu noktada da 1970'lerin ortasindan itibaren ve 1980'ler boyunca Arap cografyasinda patlak veren ve otoriter rejimlerin uygulamaya soktugu neo-liberalizmin tahribatina karsi bir meydana okumaya denk dusen "ekmek isyanlari"nin donusturucu etkisi merkeze alinmaktadir. Dolayisiyla, bu kitapta isyanlar ile ekmek ve oy hakki talep eden yurttaslar--tipki 2010 yilinin sonunda ortaya cikan Arap isyanlarinda oldugu gibi- gorunur ve eyleyen birer ozne olarak karsimiza cikmaktadirlar. Sadiki kitabin uc onemli meseleyi yeni bir teorik yaklasimla sonuca baglamak derdinde oldugunu dile getirmektedir: Birincisi, protestolarin ve ekmek isyanlarinin dinamiginin siyasal degisimin kaynaklari oldugunu gosterebilmek; ikincisi, demokratik surecler de dahil olmak uzere degisimin devlet merkezli ve yukaridan asagiya cozumleme takintisini asabilmek; ucuncusu ise, ekmek ayaklanmalari gibi bolgeye ozgu...