According to the Decisions by Danistay Benefit Breach of in Judicial Administration:

• Author: Ahmet BAGRIAÇIK
• Pages: 39-70

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 39

DANIŞTAY KARARLARI IŞIĞINDA İDARİ YARGIDA

MENFAAT İHLALİ

Ahmet BAĞRIAÇIK

Özet

İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinde iptal davası; İdarî

işlemler(in)… iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak

tanımlanmaktadır. İdari yargıda iptal davası açabilmek için, adli mahkemelerinden farklı

bir şekilde ve doğası gereği bir genişleme kaygısı güdülmüştür. Gerekçe ise, idari işlemin

idare tarafından tek yanlı yapılması, yapılan işlemin icrai olması yani h emen

uygulanabilmesi ve hukuka aykırılığı ispatlanana dek işlemin hukuka uygunluk

karinesinden yararlanmasıdır. Tü m bu sebeplerden dolayı (ve tam yargı d avasında aranan

hak ih lali koşulu yerine) menfaat ihlali koşulunun aranması zorunluluk haline gel miştir.

Bu makalede menfaat ihlalinin anlamı, hukuksal rejimi ve tarihsel süreçte geçirdiği evreler

ele alınacak olup; daha sonra somut yargı k ararları ışığında çeşitli menfaat grupları

açısından sorunlu alanlar göz önüne serilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:İdari Yargı, İptal Davası, Menfaat İhlali, Menfaat Gruplarının

Subjektif Dava Açma Ehliyeti.

ACCORDING TO THE DECISIONS BY DANIŞTAY BENEFİT

BREACH OF IN JUDICIAL ADMINISTRATION

Abstract

Action for annulment of the Administrative Procedure Code, Article 2;

Administrative actions (in) ... for cancellations by tho se interests are defined as violations

of lawsuits. To open the annulment of the administrative jurisdiction, a court of a different

nature and should concern the expansion is pursued in court. The reason for this to be done

unilaterally by the management of the administrative pro cess, so apply now to be

executive of the transaction and the illegalit y is proven to benefit from the presumption,

until compliance with the legal process. All these reasons (and instead sought infringement

condition of full judicial proceedings) have b ecome beneficiaries breach of condition must

be sought. interest in this article means violation of the stage that had the legal regime of

the historical process is to be addressed; then the problematic areas in ter ms of various

 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi (35. Madde)

Ahmet BAĞRIAÇIK

40 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016

interest groups will be studied in the light of judicial decisions in laying concrete

considered.

Keywords:Administrative Jurisdiction, Action for Annulment, Benefit Breach Of,

On The Power Of The Case Of Interest Groups.

GİRİŞ

Hukuk devletini gerçekleştirme araçlarından birisi ve belki de en

önemlisi idarenin hukuki denetimi ya da başka bir deyişle idarenin hukuka

uygun işlem veya eylem yapması ve bu hususun yargı yoluyla

denetlenebilmesidir. Böyle bir gereksinime duyulan ihtiyacın sebebi;

idarenin tek yanlı ve icrai işlem yapma yetkisiyle donatılmış olmasıdır.

İdarenin işlem ve eylemlerinin hukuki denetimini sağlamak için

yargı denetiminden bahsederken, hiç kuşkusuz en önemli problemlerden

birisi bu davayı kimin ya da kimlerin açabileceği sorunsalıdır. Dava açma

ehliyeti olarak kavramsallaştırılan ve herhangi bir davada ilk inceleme

konusunu oluşturan bu koşul, idari yargının adli yargıdan ayrılan

niteliklerinden de birisini oluşturmaktadır.

Adli yargıda dava açma ehliyeti, Hukuk Muhakemeleri Kanunu

(HMK) 50 ve devamında düzenlenmiş ve taraf ehliyeti, dava ehliyeti,

kanuni temsilci ile dava açabilme vs. gibi konulardüzenleme konusu

yapılmıştır. Bahsedilen bu düzenlemeler dava açma ehliyetinin “objektif”

kısmını oluşturmaktadır. İdari yargıda dava açma ehliyeti ile ilgili ikili bir

düzenleme mevcuttur. İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) m. 14 te ilk

inceleme unsurlarından birisi olarak ehliyet sayılmıştır

1

. İYUK m. 31 de

ise ehliyetle ilgili HMK ya atıf mevcuttur

2

. İYUK m. 14 düzenlemesi ve

1

Madde 14 – 1. Dilekçeler Danıştay’da Evrak Müdürlüğünce kaydedilir ve Genel

Sekreterlikçe görevli dairelere havale olunur.

2. Bölge idare, idare ve vergi mahkemelerinde dilekçeler, evrak bürosunca kaydedilerek

ilgili mahkemelere havale o lunur. Dilekçe sahibine evrakın tarih ve sayısını göste rir

ücretsiz bir alındı kâğıdı verilir.

3. Dilekçeler, Danıştay’da daire başkanının görevlendireceği bir tetkik hakimi, idare ve

vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından:

a) Görev ve yetki,

b) İdari merci tecavüzü,

c) Ehliyet,

d) İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı,

e) Süre aşımı,

f) Husumet,

g) 3 ve 5 inci maddelere uygun olup olmadıkları,

Yönlerinden sırasıyla incelenir.

Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:2 Yıl 2016 41

m. 31 uyarınca HMK hükümleri dava açma ehliyeti bakımından “objektif

dava ehliyeti”ni düzenlemektedir. İYUK m. 2 de ise

3

dava açma

ehliyetinin “sübjektif” yönünü oluşturan, adli yargıdan bu anda ayrışan ve

“menfaat ihlali” koşulunu öngören “sübjektif dava ehliyeti”

düzenlenmiştir. Doktrinde savunulan genel fikir idari yargının adli

yargıdan ayrılan yönlerinden birinin de menfaat ihlaline yüklenen

anlamda saklı olduğu yönündedir

4

.

Çalışmanın konusu “sübjektif dava ehliyeti” ve tabi ki menfaat

ihlali olacak olup, “objektif dava ehliyetine değinilmeyecektir

5

. Yeri

gelmişken, çalışmanın içeriği bakımından, menfaat ihlali ile doğrudan

bağlantılı olarak İYUK m. 2 de yapılan değişiklikler ve bunların içtihada

yansıması, çeşitli menfaat grupları açısından menfaat ihlalinin yargı

organlarınca değerlendirilmesi yapılacaktır. Hemen belirtmek gerekir ki,

menfaat ihlali ve daha genel ifadeyle ehliyet meselesi içerisinden

çıkılması zor bir meseledir. Dolayısıyla bu çalışmada menfaat gruplarında

sınırlamaya gidilmiştir.

2

Madde 31 – 1. Bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda; hakimin davaya bakmaktan

memnuiyeti ve reddi, ehliyet, üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı,

tarafların vekilleri, feragat ve kabul, teminat, mukabil dava, bilirkişi, keşif, delillerin

tespiti, yargılama giderleri, adli yardım hallerinde ve duruşma sırasında tarafların

mahkemenin sükûnunu ve inzibatını bozacak hareketlerine karşı yapılacak işlemler ile

elektronik işlemlerde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır. Ancak,

davanın ihbarı ve bilirkişi seçimi Danıştay, mahkeme veya hakim tarafından re ‘sen

yapılır.

2. Bu Kanun ve yukarıdaki fıkra uyarınca Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun a atıfta

bulunulan haller saklı kalmak üzere, vergi uyuşmazlıklarının çözümünde Vergi Usul

Kanununun ilgili hükümleri uygulanır.

3

Madde 2 – 1. İdari dava türleri şunlardır:

a) İdarî işle mler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka

aykırı olduklarından

dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları.

4

GÖZÜBÜYÜK, Şeref; Amerika Ve Türkiye'de İdarenin Kaza Denetlenmesi, Ankara

Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fak ültesi Yayınları, 1961, s. 59; TEKİNSOY, Ali Orhan;

İptal Davaları ve Dava Ehliyeti, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001 , s. 148; YÜCESOY, Ayşe Aslı; İptal

Davalarında Menfaat, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016, s. 48.

5

Objektif dava ehliyeti ile ilgili bkz. KAPLAN, Gürsel; Danıştay Kararları ve İlgili Özel

Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde İdari Yargıda Ehliyet ve Husumet, İÜHFM C. LXIX,

S.l -2, 2011, s. 349-390,