Accomplishment of Purpose and Loss of Purpose in Irregularities of Performance

• Author: Nurcihan DALCI ÖZDOGAN
• Pages: 285-312

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018285

İFA ENGELLERİ HUKUKUNDA AMACIN GERÇEKLEŞMESİ

VE AMACIN ORTADAN KALKMASI

ACCOMPLISHMENT OF PURPOSE AND LOSS OF PURPOSE IN

IRREGULARITIES OF PERFORMANCE

Nurcihan DALCI ÖZDOĞAN

Özet

Amacın gerçekleşmesi ve amacın ortadan kalkması, bu çalışmada kabul ettiğimiz

sistematik uyarınca, amacın boşa çıkması kavramı altında yer almaktadır. Amacın boşa

çıkması kavramı kapsamında yer alan bir diğer kavram ise, amacın anlamsızlaşmasıdır. Bu

çalışmada temelde ele alınan amacın gerçekleşmesi ve ortadan kalkması ifa engelleri

arasında yer alan sonraki kusursuz imkânsızlık (TBK m.136) kapsamında yer almaktadır.

Söz konusu hükmü amacın gerçekleştiği ve ortadan kalktığı durumlardan, borçlunun o ana

kadar masraf yapmış olduğu durumlara uyguladığımızda adil olmayan sonuçlarla

karşılaşılmaktadır. Zira TBK m.136 gereğince borçlu borcundan kurtulmakta ve

alacaklıdan karşı edimi isteme hakkını kaybetmektedir veya aldığı karşı edimi iade etmek

durumundadır. Bu nedenle borçlunun o ana kadar masraf yapmış olduğu amacın

gerçekleştiği ve ortadan kalktığı durumlarda, kanaatimizce örtülü boşluk olduğu kabul

edilmeli ve amaca uygun sınırlama yöntemi ile söz konusu hükmün, söz konusu durumlara

uygulanmaması sonucu na ulaşılmalıdır. Bu noktada ortaya çıkan boşluk TMK m.1

uyarınca hâkimin hukuk yaratması ile doldurulacaktır. Hâkimin koyacağı kural ise,

kanaatimizce borçlunun karşı edimi talep edebilmesi, ancak karşı edimden yerine

getirmediği kendi edimini mahsup etmesine yönelik olmalıdır.

Anahtar Kelimeler: İfa engelleri, amacın boşa çıkması, amacın gerçekleşmesi,

amacın ortadan kalkması, objektif imkânsızlık.

Abstract

Accomplishment of purpose and loss of purpose fall under the concept of

irregularity of pu rpose as per the systematic we follow in this work. Another concept

which falls under the scope of irregularity of purpose is the purpose becoming

meaningless. Accomplishment of purpose and loss of purpose bein g handled basically

under this work fall within the scope of subsequent objective impossibility (Turkish Co de

of Obligations Art. 136) which is among the irregularities of performance. When this

provision in question is applied to the cases of accomplishment of purpose and loss of

purpose in which the debtor made expenses until that moment, unfair results occur.

Because as per the Article 136 of the Turkish Code of Obligations, debtor is discharged

Dr. Öğrt. Üyesi, Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı.

(E-Mail: nozdogan@cu.edu.tr). (ORCID: 0000-0001-8678-6259)

Makale Gönderilme Tarihi: 01.08.2018 Submitted: 01.08.2018

Makale Kabul Tarihi: 14.11.2018 Accepted: 14.11.2018

DOI: 10.21492/inuhfd.450154

Nurcihan DALCI ÖZDOĞAN

286 Inonu University Law Review InULR Vol:9 No:2 Year:2018

from its obligation and loses its right to demand counter claim from the creditor or has to

return the counter claim that he has received. For this reason in the cases of

accomplishment of purpose and loss of purpose in which the debtor made expenses until

that moment, in our opinion implicit legal gap has to be accepted to exist and in conclusion

the provision in question should not be applied to these cases by following the method of

limitation fit for purpose. The legal gap that occurs here should be filled by the judge by

creating law as per the Article 1 of The Turkish Civil Cod e. In our opinion, the rule that

the judge will create should be for the debtor being able to demand the counter claim but to

deduct his own obligation which he has not performed from the counter claim.

Keywords: Irregularities of performance, irregularity of purpose, accomplishment

of purpose, loss of purpose, objective impossibility.

I. GİRİŞ

Amacın gerçekleşmesi ve amacın ortadan kalkması kavramları,

tespit edilebildiği kadarıyla, ilk olarak Alman Medeni Kanunu’nun (BGB)

yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra Alman hukukçu Klein

1

tarafından kapsamlı bir şekilde incelenmiş, ardından yine Alman

hukukunda Beuthien

2

tarafından detaylı bir incelemeye tabi tutulmuştur.

Bunun yanında söz konusu kavramlar birçok Alman hukukçu tarafından

ele alınmıştır. Bu doğrultuda esasında söz konusu kavramlara eserlerinde

yer verip, tartışmaya açan Alman hukukçularıdır. Bununla birlikte tarihi

çok eskilere dayanmamakla birlikte, İsviçre-Türk hukukunda da bazı

yazarlarca söz konusu kavramlara eserlerinde yer verilmiştir. Türk hukuku

açısından bu yazarların başında Serozan gelmektedir.

Amacın gerçekleşmesi ve ortadan kalkması, ifa engelleri

kapsamında yer almakla birlikte, hangi tür ifa engeli sayılacağına ilişkin

ve bu bağlamda sonuçlarına ilişkin tartışmalar bulunmaktadır. Bu

çalışmada temel amacımız söz konusu kavramların hangi tür ifa engeli

kapsamında yer alacağını ortaya koymak ve bunun sonuçlarını ele

almaktır.

II. İFA ENGELLERİ KAVRAMI

Sözleşmeler, ideal bir biçimde, varsa sözleşmedeki yoksa

kanundaki hükümlere uygun bir ifa ile sona erer. Ancak ifa ile

sözleşmenin sona erebilmesi için, söz konusu ifanın bütün ifa unsurlarına

(ifanın tarafları, konusu, yeri ve zamanı) uygun olması gerekmektedir. Bir

diğer anlamda, ancak tam ve doğru ifa ile sözleşme sona erecektir. Eğer

ifa, ifa unsurlarından birine bile aykırı ise, ifa edilmeme söz konusu

olacaktır.

1

KLEIN, Peter: Untergang der Obligation durch Zweckerreichung, Berlin 1905.

2

BEUTHIEN, Volker: Zweckerreichung und Zweckstörung im Schuldverhältnis,

Tübingen 1969.